– Mistrzu, czy nasza świadomość mieszka w mózgu? – Spytał Min sun, młody mnich.
– Zdaniem naukowców, w ogólnym znaczeniu, tak. Oczywiście to pewne uproszczenie – stwierdził Kan lu. – Poprawniej byłoby powiedzieć Ośrodkowy Układ Nerwowy wytwarza świadomość jako pewną zdolność do autorefleksji. Do niedawna uważano, że tylko ludzie mogą być samoświadomi. Sądzono na przykład, że tylko człowiek rozpoznaje siebie jako podmiot, reaguje na imię lub inne zmienne identyfikujące. Dziś wiemy, że potrafią to również kurczaki. – Zaśmiał się mistrz. – Również w tym obszarze straciliśmy wyłączność, jako gatunek.
– Lecz natura działa bezkrytycznie, czcigodny mistrzu. Nawykowo, poprzez dobór naturalny, czyli po prostu eliminuje jednostki gorzej przystosowane do zmieniających się warunków na ziemi. Tak twierdzą naukowcy, mistrzu. Zatem natura, zdaniem ewolucjonistów, nie jest dobra ani zła, tylko selektywna i pragmatyczna.
– W takim razie? – Mistrz Kan lu wszedł w słowo uczniowi zadając pytanie.
– W takim razie, jeśli natura działa jak maszyna wyspecjalizowana w przystosowywaniu się do zmiennych warunków, to nie jest świadoma. Działa na zasadzie prób i błędów. Niektórych błędów z resztą nie eliminuje… – Min sun przerwał by zebrać myśli. – Pozostawia te wszystkie zbyteczne pióra i ogony u nielotów czy sutki u samców. – Min sun poruszył rękami naśladując skrzydła. – Zatem również my, ludzie, dzieci natury, jesteśmy nieświadomi. Rządzą nami samolubne geny, impulsy i reakcje, którym nadajemy jakieś znaczenie, żeby nie zwariować. Tymczasem jedyną ich funkcją jest przystosowanie do warunków otoczenia aby przetrwać. – Chłopak wyrzucił z siebie jednym tchem wszystkie zdania i głęboko westchnął.
– Lub reakcje te wynikają ze zwyczajnego błędu. – Mistrz nie tracił dobrego humoru. – Każde oprogramowanie od czasu do czasu generuje błędy. – Uzupełnił. – Niekiedy z powodu wirusów, innym razem z powodu przeciążenia, jeszcze kiedy indziej, gdy natrafia na błąd, którego nie potrafi rozwiązać. – Stwierdził mistrz Kan lu.
– W takim razie, mistrzu, posługując się naukowym dowodzeniem musimy stwierdzić, że my, ludzie nie możemy być świadomi a już z całą pewnością nie w znaczeniu jakie przypisujemy świadomości w naszym klasztorze. Co najwyżej uzasadniamy nasze biologiczne impulsy jakimś pseudo racjonalnym bełkotem, żeby najzwyczajniej nie zwariować, uświadamiając sobie, że nie jesteśmy świadomi.
– Na to wychodzi, Min sun. Twoje wnioskowanie w tej kwestii wydaje się bezbłędne – ucieszył się mistrz.
– W takim razie naukowe wnioskowanie jest bezsensowne, nie trzyma się kupy. Dam prosty dowód. Jeśli ludzie nie byliby zdolni do świadomości, nie mogliby podejmować decyzji, które zmieniają ich życie w sposób radyklany. Na przykład odpowiednia dieta może uratować człowieka od zachorowania na cukrzycę. Stosowanie diety to świadoma decyzja. I odwrotnie. Jeśli bylibyśmy poddani tylko biologicznym bodźcom stymulującym nasze przetrwanie, to miliony ludzi nie powinny pić alkoholu, zażywać narkotyków i palić nikotyny, nie mówiąc o obżarstwie. To ich źle przystosowuje a nie dobrze. To osłabia ich zdolność do przetrwania i negatywnie wypływa na ich potomstwo. Nawyki kulturowe mogą szkodzić. Uwalniając się od nawyków możemy zdrowieć.
– Na to wychodzi, Min sun. Twoje wnioskowanie w tej kwestii wydaje się bezbłędne – powtórzył mistrz. – Jeśli wnioskujesz, rozmawiasz ze mną, zmieniasz poglądy, reagujesz na moje emocje, wpływasz na mnie i ja wpływam na ciebie, to może nasz umysł jest czyś więcej niż tylko szarą masą w mózgu? Może mechanistyczna nauka wywodząca się od Kartezjusza myli się. Bo przecież jesteś nie tylko wtedy kiedy myślisz, co więcej nie jesteś swoimi myślami ani jedną z nich, ani wieloma, tak jak nie jesteś ani swoją ręką ani wspomnieniem z dzieciństwa ani wczorajszą decyzją, ani zapisem funkcjonalności w programie biologicznym. Wiesz, że przekraczasz granice swego ciała, choćby rozmawiając ze mną. Kim zatem jesteś Min sun?
_____________
Introspekcja (skrócona interpretacja tego koanu) na „81 Tajemnic” (kliknij w obrazek)
Więcej o książce „81 Tajemnic” „ (kliknij w obrazek):