– Masz trzy pytania – powiedziała wieszczka siadając na czerwonym dywanie – takie są zasady. Wykorzystaj je dobrze i nie pomyl się. Cena jest wysoka.
Usiadł naprzeciwko wróżki. Wręczył opłatę mężczyźnie w czerni, potarł czoło i zadał pierwsze pytanie:
– Czym jest prostota a czym prostactwo?
Wieszczka potrząsnęła misą i wyspała przed siebie różne przedmioty. Były tam kamienie, szklane kulki, kości, patyczki i wiele innych drobnych rzeczy. Kobieta pogrzebała w rozrzuconych rekwizytach palcem zakończonym długim, czerwonym paznokciem, przekrzywiła głowę i orzekła:
– Prostota to jedzenie kartofli upieczonych w popiele. Prostactwo to jedzenie kartofli razem z łupiną i popiołem.
– Doprawdy? – zdziwił się. – Byłem przekonany, że prostactwem będzie zjedzenie kartofli zanim inni siądą przy ogniu i zadowolenie z własnego egoizmu.
Wieszczka wzruszyła ramionami i opuściła wzrok.
– A kicz? Co to takiego kicz? – zadał kolejne pytanie.
Wieszczka powtórzyła zabieg z misą i przedmiotami. Po chwili powiedziała uroczystym głosem:
– Kicz do wytwór bez ducha. Łatwy efekt na pokaz.
– A to ciekawe. Sądziłem, że kicz to nieudolne naśladowanie mody w sztuce. Jak karmel zmieszany z tłuszczem zamiast prawdziwego miodu.
Wieszczka wzruszyła ramionami i opuściła wzrok.
– W takim razie odpowiedz wyrocznio czy coś łączy prostactwo i kicz?
Wieszczka po raz trzeci powtórzyła zabieg z misą i przedmiotami. I jak poprzednio pogmerała palcem wśród rozrzuconych kamieni i szkiełek, po czym stwierdziła:
– Prostactwo i kicz wiąże zarozumiałość głupca, któremu wydaje się, że zna odpowiedzi. Jest tak niedorzeczny, że nawet nie dostrzega swojej ignorancji. Jest tak pewny siebie, że nie widzi jak jest żałosny. Zatem prostactwo, kicz oraz ignorancja łączą się w umyśle głupca, który w końcu uznaje agresję za dowód prawdy. Wtedy nawet jego śmierć ma cechy kiczu.
– W takim razie czym jest głupota? – spytał.
Wróżka tym razem nie odpowiedziała. Podeszła do mężczyzny i jednym sprawnym ruchem podcięła mu gardło. W czerwoną chustę wytarła długi ostry nóż i gdy dwóch mężczyzny wynosiło umierającego, który przytrzymywał bluzgające krwią gardło powiedziała:
– Złamałeś zasady. Trzy pytania. Trzy odpowiedzi. Czwarte pytanie to śmierć. Głupcy łamią zasady. Już wiesz, dlaczego?
___________________________________
wcześniejszy koan o trzech pytaniach
więcej o tym, czym są koany
___________________________________
zapraszam na stronę wydawnictwa Autobus i kanapa
a także na stronę Instytut Kognitywistyki